İYİ BİR CÜMLENİN NİTELİKLERİ

Duruluk

İyi bir cümlede gereksiz bir şey bulunmaz. Saf su gibi yani.. Sadece H2O.

Bir cümlede sözcüklerin ya da eklerin gereksiz kullanılmamasıdır. İçinden bir sözcük çıkarıldığında anlamca daralan cümle duru bir cümle değildir. 

Duruluk ilkesine uymayan ve anlatım bozukluğuna yol açan etkenleri incelemek için aşağıdaki başlıklara tıklayabilirsiniz.

Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümlede kullanılması

Cümleye katkısı olmadığı hâlde ek kullanılması

yardımcı eylemin gereksiz kullanılması 

Açıklık

İyi bir cümle açık hava gibidir, her şey net görünür.

Bir cümleden tek anlamın çıkmasıdır. Açık cümlelerden herkes aynı anlamı çıkarır çünkü açık cümlelerin anlamları nettir.  Bir cümlenin anlamca açık olmasını engeller, anlatım bozukluğuna neden olur.

Aşağıdaki bağlantılara tıklayarak açıklığı bozan etkenleri inceleyebilirsiniz.

Anlamca çelişen sözlerin aynı cümlede kullanılması

Bir sözcüğün yanlış yerde kullanılması

gerektiği hâlde virgül kullanılmaması 

Yalınlık

Yalın güzellik, güzel görünmek için süse ihtiyacı olmayanlar için kullanılır. Süslü anlatımdan uzak cümleler de yalın olur. Bir cümlenin yalın haliyle güzel olması tercih edilir.

Sözün süsten arındırılarak söylenmesidir. Sanatlı söyleyiş özentisinden doğan gereksiz uzatmalar, cümleye anlamca katkısı olmayan sözlerin kullanılması cümlenin yalın olmasını engeller. 

Özgünlük

Kendine ait bir tarz oluşturduğu için özgün bir sanatçıdır Sezen Aksu. Yazıların özgün olması kalıcılığın kapılarını aralar.

Özgünlük en kısa söyleyişle taklitçi olmamaktır. Başka örneklere benzememek, kendine has olmak özgünlüğün temel koşullarıdır.

Doğallık

Duygu ve düşüncelerin içten geldiği gibi söylenmesidir. Doğallık özentili söyleyişten uzak durmayı, samimi olmayı gerektirir.

Akıcılık

İyi bir yazı su gibi akıcıdır.

Bir yazının, okuru saracak derecede sürükleyici olmasıdır. Akıcı yazılarda cümleler dil ve düşünce bağlantısına dikkat edilerek yazılır. Bir cümle anlamsal açıdan öncekini tamamlarken sonraki cümlenin söylenmesine düşünsel zemin hazırlar.  Okurların bir yapıtı ellerinden bırakmak istememeleri o yapıtın akıcı yazıldığının kanıtı sayılır.

Doğruluk

Cümlelerin dilbilgisi kurallarına uygun biçimde kurulmasıdır. Doğru kurulmuş bir cümlede sözcükler ve deyimler yerli yerinde kullanılır, öge eksikliği bulunmaz. 

Aşağıdaki başlıklara tıklayarak doğruluk ilkesini bozan etkenleri inceleyebilirsiniz

Bir sözcüğün yanlış anlamda kullanılması

Ata sözü ve deyimlerin doğru kullanılması

yapım ekinin yanlış kullanılması,

tamlamaların doğru kurulmaması,

cümle ögelerinden birinin eksik bırakılması 

bir cümlenin doğru kurulmadığını gösterir. Bu yanlışlar aynı zamanda anlatım bozukluğu sayılır.

YILMAZ ELGÜN